بررسی چالش‌های فقهی – اجتماعی نهاد خانواده در دوران معاصر با تأکید بر تحولات پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• دینا حکاک ¹
• اصغر عربیان ²
• محمد جواد جاوید ³

¹ دانشجوی دکترای تخصصی رشته حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

² دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول): [e-mail]

³ استاد گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

نهاد خانواده به عنوان بنیادی‌ترین رکن اجتماعی در جوامع مختلف، نقش بی‌بدیلی در تداوم ارزش‌ها، هنجارها و تربیت نسل آینده ایفا می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی چالش‌های فقهی- اجتماعی نهاد خانواده، به منظور ارائه راهکارهایی فقهی و اجتماعی در راستای تقویت و پایداری خانواده در جامعه معاصر است.
پژوهش حاضر از منابع مکتوب و متون مرتبط بهره گرفته و با روش تحلیلی استنتاجی، بر مبنای تغییرات اجتماعی و فرهنگی پس از انقلاب، به مسائل و اختلافات فقهی در حوزه حقوق خانواده پرداخته و نقش اجتهاد پویا در حل این مسائل را برجسته ساخته است.
نتایج پژوهش نشان می‏دهد نهاد خانواده پس از انقلاب اسلامی ایران با تحولات گسترده‌ای در حوزه‌های اجتماعی، حقوقی و فرهنگی از یک سو با تلاش برای تقویت جایگاه خانواده بر اساس اصول اسلامی همراه بود و از سوی دیگر تحت تأثیر تغییرات اجتماعی، اقتصادی و جهانی قرار گرفت. این زمینه‌ها و تحولات مختلف، موجب شد که خانواده‌های ایرانی در مواجهه با چالش‌های جدیدی چون تغییر در نقش‌های جنسیتی، افزایش نرخ طلاق، کاهش تمایل به ازدواج و تاثیرات فرهنگ جهانی قرار گیرند که نیاز به بازنگری و تطبیق قوانین و سیاست‌های اجتماعی با واقعیت‌های کنونی جامعه را به منظور حفظ و تقویت نهاد خانواده تشدید می‌کند. راهکارهای فقهی برای مواجهه با چالش‌های اجتماعی نهاد خانواده نیازمند یک رویکرد جامع و همسو با تحولات اجتماعی است. با ارتقای آگاهی، بازنگری در احکام فقهی، حمایت از حقوق زنان و کودکان، و ترویج فرهنگ خانواده‌محوری، می‌توان به تقویت نهاد خانواده در جامعه کمک کرد. اجرای این راهکارها به نیازهای اجتماعی و فرهنگی پاسخ می‌دهد و می‌تواند بهبود و پایداری نهاد خانواده را در دوران معاصر به دنبال داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

• خانواده
• فقه و حقوق اسلامی
• زن
• انقلاب اسلامی
• تغییرات اجتماعی

---